- Phan Anh - Vũ Đình Hòe
Sinh năm 1912 ở làng Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Ông xuất thân trong một nhà nho nghèo. Thuở nhỏ được học chữ Hán, sau theo học trường Bưởi, học giỏi được học bổng nội trú, tốt nghiệp 3 bằng tú tài, rồi theo học luật khoa Đại học Đông Dương, tốt nghiệp xuất sắc, lại được học bổng du học tiến sĩ ở Pháp. Thời học Luật khoa, ông hoạt động tích cực trong phong trào sinh viên, cùng Phan Thanh, Hoàng Minh Giám…tham gia Phân bộ Đông Dương của đảng Xã hội cấp tiến Pháp. Sau khi ở Pháp về ông vừa hành nghề Luật sư, dạy học ở các tư thục Thăng Long và Gia Long, cùng Vũ Đình Hòe, Vũ Văn hiền sáng lập tờ báo Thanh Nghị, chuyên viết về luật pháp, chế độ nhà nước. Sau ngày Nhật đảo chính Pháp, ông làm Bộ trưởng Thanh niên trong Chính phủ Trần Trọng Kim, sáng lập đoàn Thanh niên tiền tuyến (cũng gọi “Thanh niên Phan Anh”), một lực lượng đóng vai trò tích cực trong cuộc Tổng khởi nghĩa. Sau Cách mạng thảng Tám 1945 ông đưọc cừ giữ các chức Chủ tịch Hộỉ đồng Kỉến thiết Quốc gia, Bộ trưởng Quốc phòng trong Chinh phủ Liên hiệp Kháng chiến, Tổng thư ký Phái đoàn Chính phủ Việt Nam tại Hội nghị Fontainebleau 1946, thành viên Phái đoàn Chinh phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghi Genève 1954, Bộ trưởng Kinh tế, sau là Bộ Công thương, Phó Chủ tịch Quốc hội. Ông còn đảm đương những trọng trách trong các đoàn thể xã hội như: Chủ tịch Hội Luột gia Việt. Nam, Phó chủ tịch Hội đồng Hòa bình thế giới. Ông mất năm 1990. Ông đưọc tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh. Tại TP. Hổ Chi Minh và Đà Nẵng có đuờng phố mang tên ông. Tôi với Phan Anh tuy không phải bạn từ thuở “để chỏm”, nhưng có thể gọi là bạn "nối khố”, có nhiều cái “đồng". Cùng là con nhà nho nghèo, cơm độn, khoai sắn khô nhiều hơn gạo, sớm tự kiếm tiền ăn học - vậy là đồng cảnh. Phan nghèo hơn, nghèo rớt mùng tơi, hồi nhỏ từng có đận lưu lạc với bố đi “ăn mày". Chúng tôi bắt đầu trở nên thân thiết từ khi cùng học khoa Luật Đại học Đông Dương - vậy là đồng môn. cả hai cùng vừa học vừa “gõ đầu trẻ" tại các tư thục Thăng Long và Gia Long - vậy là đồng nghiệp. Tự lập được về kinh tế và vững vàng học nghiệp rồi lại cùng nhau sáng lập Tổng hội sinh viên nhằm rèn luyện tính cách và kỹ năng hoạt động xã hội, ra trường lại cùng nhau xuất bản báo Thanh Nghị làm diễn đàn tập hợp các lực lượng trí thức dân chủ đặt ra và bàn bạc các vấn đề vận mệnh đất nước - vậy là đồng chí hướng. Từ ngày 2-3-1946 cả hai được Hồ Chủ tịch giới thiệu và Quốc hội khoa I bổ nhiệm làm Bộ trưởng, Phan - Quốc phòng , sau sang Kinh tế, tôi - Tư pháp, trong cùng một Chính phủ Liên hiệp Kháng chiến, - vật là đồng sự. Và bao trùm tất cả là một tấm lòng trong vì nước vì dân - vậy là đồng tâm. Tôi có cái cơ may được “lôi kéo” Phan Anh vào hàng ngũ Việt Minh. Số là sau ngày Nhật đảo chính Pháp 9-3-1945, hai trong năm thành viên chủ chốt của báo Thanh Nghị Phan Anh và Vũ Văn Hiền tham gia Chính phủ Trần Trọng Kim; ba còn lại là Vũ Đình Hòe, Đỗ Đức Dục và Nghiệm Xuân Yêm chủ trương ủng hộ Nội các của học giả họ Trần, nhưng giữ vị thế độc lập. Năm tháng sau, Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công, Chính phủ Trần Trọng Kim tuyên bố từ chức và nhanh chóng bàn giao chính quyền cho Việt Minh. Với chính sách Bộ trưởng Quốc phòng Phan Anh (thứ 4 từ phải sang; bên tay trái là Vũ Đình Hòe) trong Chính phủ Liên hiệp Kháng chiến do Quốc hội Khóa I thành lập ngày 2-3-1946
đại đoàn kết, Hồ Chủ tịch mời các vị Hoàng Xuân Hãn, Vũ Văn Hiền, Phan Anh tham gia Chính phủ Lâm thời do Người đứng đầu, nhưng cả ba dường như giữ ý liêm sỉ con nhà nho. Để anh Phan hiểu tấm lòng thành của lãnh đạo Việt Minh hơn, nhân anh Võ Nguyên Giáp muốn gặp thân mật Phan Anh, đồng môn Luật khoa và đồng nghiệp ở tư thục Thăng Long, tôi mời hai anh và cả anh Phạm Văn Đồng nữa, đến nhà riêng của tôi ở cạnh Bộ Quốc gia giáo dục, dùng cơm gia đình. Tuy là bữa cơm gia đình rất thường, độc món thỏ “xi-vê”, nhưng đối với tôi và anh Phan nó rất có ý nghĩa: nó đánh dấu sự thực hiện chính sách đoàn kết rộng rãi của đảng Cộng sản Đông Dương, đồng thời cũng là thực hiện |